Zonnemarie Haarlem

Geheugen en vergeten

2 november 2018

Op donderdag 11 oktober 2018 hield Zafanja Hartog namens de Hersenstichting een lezing over over de werking van ons geheugen met als titel “Geheugen en Vergeten”; voorzien van tips om belangrijke zaken beter te onthouden.

Het geheugen is het vermogen van een mens of dier om informatie te onthouden. Het omvat drie belangrijke aspecten, namelijk de opslag, het vasthouden of bewaren en het terugzoeken van informatie. Dat gebeurt in de hersenen, die goed opgeborgen liggen in onze schedel. Gemiddeld wegen ze ongeveer 1,3 kilo. Bij alles wat we doen zijn ze betrokken.

De hersenen bestaan uit verschillende gebieden, waarvan hieronder de voornaamste besproken worden: de grote hersenen, de kleine hersenen en de hersenstam.

• De grote hersenen
  In de grote hersenen worden via de zenuwen binnenkomende signalen verwerkt. Ze zijn het regelcentrum voor o.a. emoties, geheugen, en planning.
• Kleine hersenen
  De kleine hersenen zorgen ervoor dat je snel en nauwkeurig bewegingen kunt maken. Ook helpen de kleine hersenen mee om je balans te houden.
• Hersenstam
  In de hersenstam worden zaken als lichaamstemperatuur, hartslag, ademhaling en bloeddruk geregeld.

Ons geheugen kunnen we in twee soorten onderverdelen, namelijk het declaratieve en het impliciete geheugen.

Het declaratieve geheugen bestaat ook uit twee delen, namelijk:

• het episodische of autobiografisch geheugen met onder andere persoonlijke gebeurtenissen;
• het semantische geheugen met betekenissen en feiten zoals de woordenschat, de naam van de koningin, kunnen klokkijken (kennis van de wereld en kennis van de taal).

omvat kennis waarvan we ons niet bewust zijn. Dit hebben we nodig om beter te presteren op bepaalde taken die we geoefend hebben (zoals fietsen of tennissen).

Alle informatie komt tot ons via onze zintuigen; dat noemt men sensorische informatie.

Deze wordt enkele seconden vastgehouden in het sensorisch geheugen. Belangrijke prikkels worden minuten lang in het kortetermijngeheugen opgeslagen. Door herhaling komen zij in het langetermijngeheugen, waar ze jarenlang kunnen blijven.

Onze zenuwcellen (neuronen) vormen de bouwstenen van de hersenen. Deze zijn in staat informatie over te brengen naar andere zenuwcellen, spiercellen en kliercellen.

Een zenuwcel heeft een cellichaam en een aantal lange dunne uitlopers, o.a. de axonen (die vanaf de zenuwcel lopen) en dendrieten (die naar de zenuwcel toe lopen). De contactpunten tussen twee zenuwcellen, heten synapsen. Hier vindt de informatieoverdracht plaats.

Iedereen is in zekere mate vergeetachtig. Dat is normaal.

30% van mensen onder de 30 jaar heeft hiermee te maken. Spanning, drukte en gebrek aan interesse zijn vaak de oorzaak. Voor de mensen van 50 jaar en ouder geldt een percentage van 50%.

Maar bij mensen met hersenziekten gaat het cognitief geheugen achteruit door neurodegeneratie (afname van zenuwcelstructuren of –functies en het afsterven van zenuwcellen). 70% van alle dementiepatiënten lijdt aan Alzheimer (het geheugen als slachtoffer).Bij mensen met de ziekte van Parkinson is de motoriek verstoord.

• Vergeten door verwaarlozing (het pad gaat verloren);
• spanning, drukte en psychische of emotionele problemen;
• lichamelijke oorzaken zoals koorts;
• onzekerheid over eigen geheugen (= angst voor dementie);
• wat niet gebruikt wordt, vergaat.

Als je wilt weten hoe het staat met je geheugen, kun je overwegen een “geheugendagboek” te gaan bijhouden. Hierin noteer je van dag tot dag wat je vergeten bent en ook waarom dat gebeurde. Als voorbeeld: maandag sleutel vergeten, dinsdag boek vergeten. Na dit een tijd consequent bijgehouden te hebben, kun je daaraan bepaalde conclusies verbinden. Meestal zal het meevallen met het geheugenverlies (het was niet veel of steeds hetzelfde). Vaak is er sprake van onvoldoende aandacht of gebrek aan tijd. Geheugenangst puur kan ook zorgen voor blokkades van het geheugen.

• Namen vergeten (gebrek aan flexibiliteit in de hersenen);
• niet op woorden kunnen komen (stress, frustratie);
• spullen kwijt zijn (door gebrek aan aandacht);
• gesprekken niet goed onthouden;
• dingen vergeten die je je had voorgenomen om te doen; oplossing óf teruglopen naar waar je vandaan kwam (contextoplossing) óf blijven zitten tot het je weer te binnen schiet.

Door voldoende beweging, voeding, slaap en training kun je je hersens gezond houden. De Hersenstichting heeft hierover een aantal folders samengesteld, die je gratis kunt bestellen.

Maak je je zorgen over het functioneren van jezelf of uw naaste(n), dan kun je met de Hersenstichting contact opnemen.

“Eén op de vier mensen in Nederland heeft een hersenaandoening. Hersenaandoeningen vormen een enorme belasting: voor patiënten, hun omgeving en de maatschappij. Ruim 27% van de totale zorgkosten wordt besteed aan mensen met hersenaandoeningen.

Voor de meeste hersenaandoeningen bestaan nog geen behandelingen die de aandoening vertragen of stoppen. Mensen met een aandoening moeten dus leren omgaan met de zichtbare en onzichtbare gevolgen ervan. In de omgeving is er vaak onvoldoende kennis van en begrip voor deze gevolgen. Hierdoor is het voor mensen met een hersenaandoening vaak onmogelijk om volwaardig te participeren in de maatschappij. Het lijden voor hen is dan ook groot.

Het is de droom van de Hersenstichting om het lijden veroorzaakt door hersenaandoeningen te voorkómen, te verminderen en te stoppen. Zodat mensen langer leven met meer kwaliteit.”